Dudok Quartet: Een zoektocht naar klank

Op de warmste 7 september ooit ontmoet ik Marleen Wester (viool) en Marie-Louise de Jong (altviool) in het café van het Concertgebouw. Ze zijn de helft van het Dudok Quartet. Het kwartet is ontstaan in de smeltkroes van het Ricciotti Ensemble. Hier ontmoetten Marleen, Judith, David en Mark (oud-altviolist van het kwartet red.) elkaar. Na een indrukwekkende tournee besloten ze vaker samen te spelen. “Muziek zit gewoon in ons DNA,” aldus Marleen. Ondanks dat het kwartet zijn oorsprong vindt in het Ricciotti Ensemble hebben ze nooit de ambitie gehad dit ensemble na te doen. Het aantal keren dat ze op straat hebben gespeeld is zelfs op één hand te tellen.

De ‘Dudok klank’
De musici zijn voortdurend op zoek naar de unieke ‘Dudok klank.’ Enkele jaren geleden is het kwartet begonnen met het experimenteren met darmsnaren, en elk lid is in het bezit van meerdere strijkstokken. “We hebben altijd al interesse gehad in het spelen op darmsnaren, maar dit idee kreeg pas echt vorm tijdens de pandemie, toen hadden we ineens tijd om hiermee te experimenteren,” vertelt Marie-Louise. “Destijds stond Brahms op het programma, en we besloten deze romantische muziek ook met darmsnaren te proberen.” Marleen vult aan: “Het spelen met darmsnaren vergt een ander soort benadering, dit gaf ons de vrijheid de muziek op een nieuwe manier te interpreteren. Brahms kan soms wat zwaar klinken en wij zijn altijd op zoek naar een transparante, heldere klank. Darmsnaren helpen ons in deze zoektocht.” Het gaat hen niet om het historisch verantwoord uitvoeren van muziek, ze geven aan ook bereid te zijn om moderne muziek op darmsnaren uit te voeren. Hun focus ligt op het ontdekken van nieuwe expressieve mogelijkheden, het zoeken naar een unieke klank en het telkens open blijven staan voor wat een nieuw experiment hun bied voor de muziek.

Excuse me, darmsnaren?
Snaren voor strijkinstrumenten werden traditioneel gezien gemaakt van darmen van hoefdieren, voornamelijk schapen. Darmsnaren klinken zacht en warm en produceren veel boventonen, ook zijn ze zeer gevoelig voor temperatuur- en vochtontwikkelingen waardoor ze sneller ontstemmen. Tegenwoordig maken de meeste moderne musici gebruik van synthetische snaren. Deze snaren hebben verschillende voordelen ten opzichte van de darmsnaren. Ze ontstemmen minder makkelijk, er bestaat een groot en gevarieerd aanbod en ze hebben een ronde en heldere toon. Bovendien gaan ze langer mee.

Het gehele kwartet speelt op oude instrumenten uit de 18^e en 19^e eeuw die ze via het Nationaal Muziekinstrumenten Fonds in bruikleen hebben gekregen. “We hebben lange tijd op moderne instrumenten gespeeld en dat werkte heel goed, maar we vonden het ook interessant om de klank van een ouder instrument te ontdekken, dat kan weer andere dingen naar voren brengen en ons nieuwe dingen leren,” legt Marie-Louise uit. Marleen voegt daaraan toe “Het gaat natuurlijk om de samenklank, maar binnen deze klank gaat het ook om individualiteit. Onze instrumenten voegen toe aan deze individualiteit; ze hebben stuk voor stuk karakter, zijn minder stabiel en minder gelijkmatig dan moderne instrumenten. Ze hebben een ander soort klank die wij heel interessant vinden.” Ze spelen op violen van Francesco Goffriller (1725) en Vincenzo Panormo (1810), een altviool van Jean-Baptiste Léfèbvre (1760) en een cello van Jean-Baptiste Vuillaume (1850).

It’s the combination
Met als missie “sharing the heart of music” is het kwartet voortdurend op zoek naar nieuwe benaderingen en invalshoeken. Programma’s ontstaan vaak heel dynamisch: er ontstaat altijd wel een verhaal als je werken met elkaar combineert, ook als dat van tevoren niet zo bedoeld is. “Je stapt in verschillende tijden, verschillende hoofden, psychologiën, zo ontstaat er een verhaal achter de muziek.”

Het Dudok Quartet kiest voor muziek die hen aanspreekt en inspireert. De musici leggen uit dat als twee componisten hen op dezelfde manier raken, er automatisch al een connectie ontstaat tussen deze componisten. “We zijn wel altijd op zoek naar verbanden tussen componisten. We combineren muziek uit verschillende tijdsperiodes die vaak onderling verbonden zijn, of van componisten die zich laten inspireren door andere tijden.” Zo heeft het kwartet op hun laatste album What Remains (2023) muziek staan die spant over de hele muziekgeschiedenis. Joey Roukens (componist van het stuk What Remains op het album, red.) haalde bijvoorbeeld veel inspiratie uit oude muziek, muziek uit deze tijd is daarom ook terug te horen op het album. Deze muziek staat naast de minimal music van Steve Reich, die dan weer qua stijl overeenkomt met Roukens. Luister bijvoorbeeld naar het stuk Different Trains van Steve Reich, dit is een dialoog tussen strijkkwartet en een tape met drie vooraf opgenomen kwartetten, treingeluiden en menselijke stemmen. Voor dit stuk nam het Dudok Quartet zelf de begeleidende tape-muziek op.

Natuurmonumenten
Het Dudok Quartet treedt op 7 oktober op tijdens het NMF Kamermuziekfestival op landgoed Beeckestijn, een cultuurhistorische locatie van Natuurmonumenten. Marleen en Marie-Louise hebben dankzij de festivals Oranjewoud en Wonderfeel al vaker in natuurgebieden gespeeld. Is dit een andere ervaring dan spelen in de concertzaal? “Als je aankomt op zo’n supermooie plek, dan is dat heel fijn. Het voelt laagdrempeliger, ondanks dat het publiek hetzelfde is als in de concertzaal. Het zijn hele fijne concerten, er hangt een fijne sfeer.” Toevalligerwijs heeft Marleen al eerder op landgoed Beeckestijn gespeeld met het Ricciotti Ensemble, zo is de cirkel naar de ontstaansgeschiedenis van het kwartet weer rond.

Een eigen festival
En zoals een zichzelf respecterend kwartet betaamt, start het Dudok Quartet in mei 2024 met een eigen festival, de Dudok Muziekdagen! Het concept is nog in ontwikkeling maar bruist nu al van de potentie. “We willen niet dat het 4 dagen lang ‘gewone’ concerten worden, we gaan de concerten proberen anders samen te stellen dan wat je door het jaar heen kan vinden. We willen ook graag programma’s maken die we zelf niet zo snel ergens zouden spelen, dit geeft ons creatieve vrijheid. We hoeven niet te spelen wat er gevraagd wordt, maar we kunnen zelf besluiten wat we willen doen.” Het festival belooft een mooi, nieuw muzikaal avontuur voor het kwartet te worden.

Het Dudok Quartet speelt op 7 oktober om 20:00 in het koetshuis op landgoed Beeckestijn (te vinden aan de andere kant van de snelweg naast Snowworld Amsterdam) in het kader van het NMF Kamermuziekfestival, samen met pianiste Shuann Chai. Op het programma staat het Pianokwintet (1865) van de Duitse Johannes Brahms en het Eerste Pianokwintet (1952) van de Poolse componiste Grażyna Bacewicz. Kaarten zijn hier te koop.

Fotograaf: Green Room Creatives – Yuri Andries