Animalia Paradoxa
Onderweg naar de doorloop van ‘Animalia Paradoxa’, het nieuwe stuk van Duda Paiva en Lavinia Meijer, lijkt iedere weg die ik wil nemen afgesloten te zijn. Bezweet en gefrustreerd kom ik aan in het Volkshotel. Terwijl het niet regende en ik alsnog op tijd was, loop ik nog ietwat chagrijnig de trap op naar de studio. Gelukkig word ik ontvangen door de crew die me met cake en thee meteen op mijn gemak stellen. Toch blijf ik me afvragen waar mijn stress vandaan komt. Kan ik niet soms niet tegen wanorde en verandering?
We staan in een kleine ruimte, waar een groot houten decorstuk in het midden staat. Ook zie ik een mooie rode harp waarvan de houten omlijsting lijkt op een wolkenkrabber à la Empire State Building, terwijl de pedalen me doen denken aan kleine voetjes. Het decorstuk wordt verder omringd door een bronzen godin, doos vol Barbie-achtige poppen en een beeldje van een rode kat. Omdat het decorstuk in de kleine, volle ruimte niet kan draaien, staan we met onze rug tegen een aantal grote spiegels. Wanneer ik achterom in de spiegel kijk om te controleren of de zweetplekken op mijn rug erg opvallen, zie ik de ruggen van de crewleden. Ik zie friemelende handen, mensen die volledig stil kunnen staan en mensen (zoals ik) die niet kunnen stoppen met bewegen; ik realiseer me vooral hoeveel ik niet zie. Dan begint Paiva te spelen met een levensgrote pop van Carl Linnaeus, die in een groot boek schrijft. Zoals Sinterklaas in zijn grote boek kinderen indeelt in de categorieën stout of braaf, ordende Linnaeus verschillende type dieren.
Homo Sapiens
De 18e-eeuwse, Zweedse wetenschapper Carl Linnaeus probeerde de wereld te ordenen met zijn invloedrijke classificatiesysteem Systema Naturae, waar de mens voor het eerst ‘homo sapiens’ werd genoemd. Het classificeren ging van een leien dakje, totdat er vreemde wezens opdoken die niet in zijn strikte categorieën pasten. Om ze toch een plek te kunnen geven, stopte hij ze in de groep ‘Animalia Paradoxa’. De meeste wezens, zoals draken, eenhoorns en feniksen blijken niet echt te bestaan, maar Paiva stelt dat ze wel ‘onderdeel zijn van ons collectieve bewustzijn. Ze nemen deel aan volksverhalen en geven zo licht aan de maatschappij.’ Ook representeren de ‘Animalia Paradoxa’ voor Paiva ‘de spanning tussen het willen controleren en benoemen van dingen, en het deel waar je geen controle op hebt, je niet kunt vastleggen. Het onzichtbare.’
De Braziliaanse choreograaf en poppenspeler Duda Paiva en harpiste Lavinia Meijer besloten er een stuk over te maken. In de dansvoorstellingen van Paiva gebruikt hij levensgrote poppen die één lijken te worden met de spelers.
Paiva houdt ervan om samen te werken. Sinds zijn geboorte worstelt hij met blindheid, waarvoor hij talloze keren is geopereerd. Hij zat soms jaren in het donker, waar hij continu te maken had met zijn ‘innerlijke demonen en wezens.’ Paiva vertelt dat de noodzaak om leven aan die wezens te geven daarvandaan komt. ‘Omdat ik niet kon zien, had ik partners nodig. Poppenspel laat me opnieuw verbinden met het vertrouwen op je partners. Wanneer mijn hand nu een pop leven geeft, doet het me denken aan mijn hand in de nek van mijn broer om hem op straat te kunnen volgen.’ In Animalia Paradoxa volgt zijn poppenspel Meijers reflectie op haar verleden.
Beide artiesten zoeken grenzen op binnen hun vakgebied. Zeven jaar geleden ontmoetten ze elkaar in Amersfoort, en het klikte meteen. Meijer: ‘We vonden een gedeelde fascinatie voor de combinatie van wetenschap en kunst. Daarbij zoeken we allebei naar een atypische vorm om ons te uiten.’
Zijn Paiva en Meijer met hun onconventionele benadering misschien zelf ook een soort ‘Animalia Paradoxa’? Wanneer ik het de makers vraag, zijn ze terughoudend om zichzelf zo te noemen, maar Meijer stelt: ‘Onze creativiteit hoort niet in één hokje thuis. We wilden juist de schoonheid benadrukken van het niet per se ergens bij horen.’
Meijer vertelt over de complexiteit van identiteit en de schoonheid van diversiteit, wat ook raakt aan iets persoonlijks: ze werd als kind geadopteerd vanuit Zuid-Korea door een Nederlands gezin. Volgens Meijer helpt de muziek haar om zich hierover te uiten. Soms voelde het alsof ze tussen twee werelden leefde. Kijkend naar zichzelf in de spiegel, of in het publiek, vertelt ze anekdotes van haar jeugd in het stuk. Ik realiseer me dat dit aan veel meer raakt dan alleen de classificatie van de natuur; we categoriseren continu, en wijzen hierbij steeds andere ‘Animalia Paradoxa’ aan.
Het doet me denken aan de zondebokpolitiek van de huidige regeringspartijen, aan transmensen die al jaren moeten strijden voor gelijke rechten, en aan alle kinderen die soms jaren niet naar school gaan omdat het schoolsysteem voor maar een beperkte groep goed werkt. De ‘Animalia Paradoxa’ van de samenleving kunnen worden uitgesloten of onderdrukt en uit angst voor het onbekende en luiheid om hierin uitgedaagd te worden, lukt het ons niet om er ook voor deze ‘Animalia’ te zijn. Paiva beaamt dat ook Linnaeus ‘dingen zwart-wit probeerde te maken,’ terwijl ‘alles nog veel diverser is dan we nu denken.’ ‘In zijn zoektocht naar het classificeren van de natuur, verloor hij het zicht op de wonderen eromheen;’ voegt Meijer nog daaraan toe.
De voorstelling is een uitnodiging om te reflecteren op onze eigen ‘Animalia Paradoxa’ en hoeveel chaos we zelf bereid zijn te accepteren. Hoe zien we de wereld om ons heen, en wat zegt dat over onszelf. Het verlangen naar controle en de zoektocht naar perfectie kunnen ons soms gevangen houden in een wereld van strikte definities, terwijl we vergeten dat er ook schoonheid ligt in het onbekende.
‘We moeten onszelf toestaan om terug te gaan,’ zegt Paiva. ‘We moeten de ruimte nemen om ons verleden te begrijpen en te omarmen. […] In onze zoektocht naar de essentie van de mens, mogen we niet vergeten dat we ook de dieren zijn,’ stelt Paiva. De dieren die we vaak vergeten, maar die essentieel zijn voor ons bestaan, zowel letterlijk als figuurlijk.
Aan het einde van de voorstelling zijn we drie keer verplaatst, en nu zit ik tegenover de spiegel. Wanneer ik mezelf zie, herken ik mijzelf in de ‘Animalia Paradoxa’ en in Linnaeus, die de drang voelde om vreemde, verrassende of ongemakkelijke kenmerken een plek te geven. We ontkomen er niet aan om orde te scheppen in de chaos, maar misschien is het tijd om ruimte te maken voor het ongemak en hier minder bang voor te zijn. Op de terugweg fiets ik weer meerdere keren een straat in die afgesloten is, maar in die omweg probeer ik nu te letten op wat ze me kan brengen waardoor ik thuis aankom met een bezwete rug én allerlei nieuwe indrukken van de stad.
Animalia Paradoxa is vanaf 17 oktober 2024 te zien in de theaters. Op 19 oktober vindt de première plaats in de Meervaart, Amsterdam. De speeldata en meer informatie vind je hier.
Over Lavinia Meijer
Lavinia Meijer (1983), winnares van de Nederlandse Muziekprijs 2009, is een van de meest veelzijdige harpisten van deze tijd. Na haar debuut in Carnegie Hall in New York in 2007 wordt ze regelmatig uitgenodigd om als soliste op te treden in Europa, Azië en Amerika. Ze werkte samen met bekende componisten als Philip Glass (Koyaanisqatsi, the Hours) en Ludovico Einaudi (Intouchables, Black Swan) en deelde met hen het podium, alsook met de legendarische Iggy Pop, Patti Smith, Laurie Anderson en Sufjan Stevens. Haar albums worden wereldwijd uitgebracht (Channel Classics, Sony Classics) en zijn bekroond met twee Edison Awards en tweemaal platina-status.
Over Duda Paiva
Duda Paiva (Brazilië, 1971) is de artistiek leider van Duda Paiva Company. Hij is opgeleid als acteur en danser in Brazilië, India en Japan. Als theatermaker heeft Paiva een unieke herkenbare techniek, de Object Score ontwikkeld. Met deze fysieke en non-verbaal dialoog maakt hij in samenwerking met spelers, musici en dansers bijzondere voorstellingen. In Nederland werkt hij onder andere met het Nederlandse Blazers Ensemble. Het Concertgebouworkest, Holland Opera. En met dans (hiphop) gezelschappen als Fractal Collective, Class 3E en Illusionary Rockaz Company. De coproductie Avatāra die hij met Illusionary Rockaz Company maakte, won de Zwaan voor de indrukwekkendste dansproductie 2023.