Alles begint bij Merlijn

Woohoo, vandaag interview ik Merlijn Kerkhof! De NRC-recensent, schrijver en ultimate Bach insider brengt volgende week zijn eerste boek uit: Alles begint bij Bach. Bij binnenkomst verwacht ik niets minder dan stapels kranten, cd’s en vooral Bach. Maar in een zonovergoten appartement met uitzicht op de Dom luistert Merlijn Kerkhof naar The Amazing Stroopwafels.                                 

De band van je vader! Heb jij ook top2000 ambities?
Haha, nee!

Maar wel een bestseller lijst.
Ik had zelf nooit bedacht dat ik een boek wilde schrijven. Het ontstond via een omweg. Op de redactie van het NRC komen eindeloos veel cd’s binnen die niet gerecenseerd kunnen worden, omdat daar geen tijd voor is. Maar ik vond het zo respectloos om niets te doen met die albums, dus gaf ik iedereen van de NRC Next redactie een passende cd, zoals Wagner aan metal fan Peter van der Ploeg. De volgende dag zei iedereen: “Ja, wel leuk en aardig, maar eigenlijk begrijpen we er nog niet veel van.” Toen ben ik gevraagd om een column te maken voor NRC Next: een soort luistercursus. Al na de tweede aflevering werd ik door verschillende uitgeverijen benaderd. Die zagen er wel een boek in.

Nietje er doorheen en klaar, dus.
Dat was eerst het idee, maar nee! Ik wilde er echt een boek van maken met een kop en een staart.

De recensent schrijft een boek. Ben je bang?
Nou, het voelt vooral goed. Mensen steken ziel en zaligheid in hun werk en daar word ik me dan weer heel duidelijk van bewust. Maar natuurlijk is het ook spannend. Ik vind het oordeel belangrijk. Tegelijkertijd ben ik ervan overtuigd dat, wat mensen er ook van vinden, ik iets heb gemaakt wat de moeite waard is.

Je hebt natuurlijk ook al een leuke pre review gehad, namelijk van niemand minder dan Jaap van Zweden.
Mijn meelezer zei dat ik Alles begint bij Bach naar Jaap moest sturen. Via Aaltje, zijn vrouw en het organisatorische brein achter het merk Jaap van Zweden, kwam het bij hem.

En hij noemde het boek ‘een inspirerende wegwijzer naar de wereld van de klassieke muziek.’
Ja, dat is een eer! Ik heb altijd veel bewondering voor hem gehad. Het is een erg ambachtelijke dirigent.

Ambachtelijk?
Ik hou van mensen die weten waar ze het over hebben. Hij hoort zó veel. Aan de andere kant, als ik zelf in een orkest zou zitten, weet ik niet of ik graag met hem zou spelen. Hij is volgens mij behoorlijk dwingend. Maar gelukkig speel ik niet in een orkest.

Geen orkest, dus. Ben je wel klassiek opgevoed?
Ik kom uit Vlaardingen, Rotterdam en ben opgegroeid in een muzikaal gezin. Mijn vader speelt nog steeds in The Amazing Stroopwafels, dus ik kom niet uit de typische klassieke muziek familie. Het was er echter wel. Mijn vader werd gereformeerd opgevoed, maar ook toen hij van zijn geloof viel, bleef hij naar de kerk gaan voor het orgel.

En jij snapt dat?
Ik weet nog dat mijn opa overleed en iedereen daar vrede mee had: na een mooi leven en helaas een lang ziekbed, was het goed zo. De dienst was dus niet echt droevig, maar elke keer als het orgel begon te spelen, moest ik onbedaarlijk hard huilen. Ik denk dat daarom veel mensen moeite hebben met het orgel: het overweldigt.

Je bent geen orgel gaan spelen..
Ik heb op een vrijzinnige manier muziekles gehad. Heb je geen zin om van blad te spelen, dan doen we dat toch gewoon niet? Dat was dus prima. Daardoor heb ik goed leren improviseren, maar Chopin of Beethoven heb ik nooit gespeeld. Op mijn 13^e kreeg ik een elektrische gitaar en daar was ik de rest van mijn middelbareschooltijd wel zoet mee. Ik zou de nieuwe Jimi Hendrix worden. Maar toen sluimerde die liefde voor klassieke muziek al wel. Ik heb altijd van Bach gehouden.

Waar haalde je Bach dan vandaan?
Nou, mijn vader hield dus erg van hippiemuziek, countryrock, en mijn moeder was fan van de Stones. Maar er waren ook Bach platen. Mijn vader was dol op de koralen van de Mattheüs, om de rest, de recitatieven enzo, gaf hij niet. Dus had hij een plaat met alleen de koralen en die was vaste prik op Goede Vrijdag.

En dat nam je over.
Ik ben zelf altijd een omnivoor geweest. Als kind hield ik heel erg van The Doors. Ray Manzarek, de organist van de band, doet echt Bachachtige dingen. Later werd ik fan van Focus en op hun beroemdste LP doen ze een stukje Bartók uit het concert voor orkest. Dat had ik toen nog niet in de gaten, maar bleef het wel eindeloos luisteren. En ik downloadde ook gewoon het Deutsches Requiem (Brahms)

Zo gewoon is dat volgens mij niet.
Merlijn wijst naar zijn indrukwekkende collectie cd’s: Kijk, ik denk dat een vijfde pop is en de rest is klassiek. Nu ben ik degene die mijn moeder meeneemt naar een concert van het Rotterdams Philharmonisch Orkest, niet andersom.

Ik denk dat iedereen die jou alleen van naam kent, verwacht dat je hardcore klassiek bent.
Ik begon met geschiedenis, maar al snel dacht ik dat ik toch de muziek in moest, net als mijn vader. Dus wilde ik naar het conservatorium, deed auditie en werd aangenomen voor de vooropleiding. Tegelijkertijd wilde ik iets met mijn hoofd doen, dus ging ik naar Muziekwetenschappen. En daar hoorde ik zulke fantastische dingen: renaissance, 20^e eeuw. Vanaf dat moment was ik alleen nog maar bezig met de echt oude meuk: Josquin, Machault. Muziek die ik op gitaar niet kon verwezenlijken en toen was het klaar. Ik wilde alleen nog maar klassieke muziek.

Wat is er dan precies zo fantastisch?
De polyfonie. De weelderigheid. Dat er zo veel dingen tegelijkertijd gebeuren.

Kan iedereen dat horen?
Eigenlijk staan we nogal ver af van deze muziek en kunnen we eigenlijk niet alles even goed begrijpen, simpelweg omdat we niet in die periode leven. Palestrina en Josquin gebruikten liedjes, motiefjes die toen voor mensen bekend waren. Voor ons niet. Toch kan het nog steeds superfijn zijn om ernaar te luisteren. Omdat er flow in die muziek zit.

Geldt dat voor elk klassieke stuk uit een andere tijd?
Ja, een beetje wel. Ik schrijf ook in de inleiding van mijn boek: “Als ik luister naar een symfonie van Bruckner is dat het enige moment dat ik niet de behoefte heb om naar mijn telefoon te kijken.” Ik ben social media verslaafd, heb de hele dag prikkels nodig. Behalve als ik een cd op zet.

Jij schrijft over jouw boek: het is voor iedereen die er niets van denkt te weten.
Ik vond het best lastig om dat zo te formuleren, want misschien doe ik mezelf ermee te kort. Alles begint bij Bach in principe voor iedereen is die geïnteresseerd is in klassieke muziek, ook de experts. Ik heb het zo geschreven dat iedereen die er niets van weet, het zou moeten kunnen begrijpen.

Hoe heb je dat dan gedaan?
Door dingen goed uit te leggen en de dingen die je niet hoeft te vertellen, weg te laten.
Als we in de krant over Poetin schrijven, dan staat daar altijd bij ‘De Russische president Vladimir Poetin’. Je hebt dat waarschijnlijk niet in de gaten. Bij klassieke muziek zie ik vaak dat er aan veel basale informatie voorbij wordt gegaan. Dat noem ik het probleem van veronderstelde voorkennis. Alles begint bij Bach moest voor iedereen begrijpelijk zijn. Dat was mijn doel.

Moet iedereen het ook wíllen?
Er zijn altijd mensen die je niet kunt winnen voor klassieke muziek. Dat hoeft ook niet. Ik zal waarschijnlijk ook nooit echt gaan houden van.. (het blijft lang stil).. misschien techno. Alhoewel ik daar ook een goed boek over zou willen lezen!

Je bent recensent en hoort dus heel veel. Mis je iets in Nederland?
Nou, nee. Het algehele niveau van het Nederlandse muziekleven is nog steeds hartstikke hoog. Het zou onder druk kunnen komen te staan, omdat er vanuit de politiek een dedain is naar de podiumkunsten, als ik het diplomatiek formuleer. Maar vooralsnog word ik heel erg blij van het Nederlandse aanbod. We zijn wel op een punt waarop we ons moeten uitspreken over hoe belangrijk dat is, en op een punt dat we Halbe Zijlstra meenemen naar een concertzaal.

Is dat wat Alles begint bij Bach is? Een pamflet om iedereen de zaal in te krijgen?
De inleiding, en ook wel het slothoofdstuk, hebben een pamflettistisch karakter, als ik dat zo kan zeggen. Ik vind dat we om ons heen moeten blijven kijken, blijven luisteren, willen we klassieke muziek van toen, maar ook uit onze eigen tijd nalaten. Als we geen podium bieden, kan er niets gemaakt worden. Ik wil echt dat mensen naar de concertzaal gaan, zodat ze uiteindelijk zichzelf een plezier doen.

De release van Alles begint bij Bach is woensdag 14 september in, hoe kan het ook anders, de grote zaal van TivoliVredenburg in Utrecht. Het is gratis toegankelijk en wordt volgens Merlijn een echt Bachfeestje. Ons advies: kom ook! Meer informatie vind je hier !

Tekst: Kenza Koutchoukali
Foto: Merlijn Doomernik ©