Lestari Scholtes: van hot naar her

Het is de dag van de opening van het Grachtenfestival en het is of buiten de hel, of beter gezegd de herfst is losgebarsten. Door weer en wind en getooid met paraplu begeef ik me naar café Het Groene Paleis waar ik heb afgesproken Lestari Scholtes, programmeur van het Amsterdamse festival.

Nadat we twee koppen thee hebben besteld, valt het op dat Lestari een rustige indruk maakt, op zo’n belangrijke dag. ‘Er moeten altijd veel last-minute-dingetjes gebeuren, maar iedereen heeft alles goed voorbereid zo dat we ons zeker voelen’, vertelt Lestari. ‘We hebben nu vooral heel veel energie en zin in het festival!’

Op het podium, én ernaast
Lestari Scholtes (1984) kan met recht een duizendpoot worden genoemd. Zo vult ze haar tijd niet slechts met het organiseren van festivals en series – ze is vooral ook een begenadigd concertpianist. ‘Ik vind de combinatie van zelf spelen en organiseren superinteressant. Je hebt te maken met de wereld van de musicus zelf, maar ook wat daaromheen hangt.’ Het organiseren maakte Lestari zich al snel eigen. ‘Eigenlijk al op het gymnasium in Oosterhout, bij de klassieke avond. Een lange tijd geleden…’

Veel van Lestari’s projecten doet ze samen met pianist Gwylim Janssens, met wie ze al vanaf haar achttiende een pianoduo vormt. ‘In onze studietijd hebben we toen samen een groot ensemble opgezet en daarmee tientallen concerten georganiseerd. Dat heeft zich steeds verder uitgebreid’, aldus Lestari. En hoe: ze staat inmiddels aan het hoofd van onder andere de serie Vrienden van de Kamermuziek, het Pianoduo Festival Amsterdam en het Kamermuziekfestival in Schoorl.

Mogelijk maken is wat Lestari drijft. ‘Zorgen dat andere mensen kunnen spelen, daarom ben ik begonnen met organiseren.’ Zo liggen voor Lestari musiceren en ‘regelen’ samen op een weegschaal. ‘Het blijft altijd een zoektocht naar de juiste balans’, geeft Scholtes toe. ‘Maar ik neem alles heel serieus en zorg dat alles goed komt. Niets komt op de laatste plek – alles komt bovenaan.’ Is het evenwicht op dit moment gevonden? ‘Ik ben eigenlijk heel blij met hoe het nu gaat. Ik zal nooit één van beiden opgeven: dit zit zo erg in mijn bloed’.

Jonge musici aan het begin van een carrière
Het Grachtenfestival, met elk jaar zo’n 250 concerten, is bij uitstek een plaats voor de jonge musicus. ‘Onder jong talent versta ik tussen de twaalf en twintig jaar. De jonge professionals zijn studenten of net afgestudeerden, maximaal vijfendertig jaar. Die krijgen hier écht een kans zichzelf te laten zien’, vertelt Lestari. Dat is met recht een buitenkans te noemen. En hoe is het gesteld met het niveau in Nederland? ‘Er treden wel honderden mensen op, en iedereen heeft iets bijzonders.’

Lestari is benieuwd naar hun ontwikkeling. ‘Dan komen ze in een nieuwe generatie, die van mij. Dan ben je opeens geen jong talent meer.’ Is dat een spannende fase? ‘Natuurlijk, maar als musicus is het altijd spannend. Je bent altijd aan het doorstuderen en je weg vinden.’ Scholtes signaleert een weerbare generatie, die zichzelf noodgedwongen nieuwe skills heeft aangeleerd. ‘Je merkt heel erg dat de crisis is geweest, waardoor veel concertzalen en series zijn gesloten. De musici zijn veel ondernemender geworden, dat vind ik leuk om te zien. Ze gaan niet bij de pakken neerzitten, maar zelf maken en organiseren. Ze willen heel graag.’ En noodzaak maakt creatief. ‘Je ziet bijvoorbeeld veel twintigers die een eigen stichting hebben, aan crowdfunding doen of fondsen aanvragen. Dat was vroeger echt veel minder. Ik vind het heel stoer van ze.’

Het zijn fases die Scholtes zelf ook heeft doorgemaakt. Een voordeel, denkt ze. ‘Ik weet heel goed in wat voor situatie de musici zitten, hoe ze zich voelen. Hoe spannend het is, jezelf op een podium te zetten en te spelen.’ Ervaringsdeskundige vindt ze een groot woord. ‘Ik begrijp ze denk ik best goed –  dat hoop ik tenminste.’

De sfeer van de Parijse salon
Uit alles blijkt dat Scholtes graag samenwerkt – of het nou in een productieteam of een ensemble is. ‘Ik heb vroeger ook veel solo gespeeld, totdat ik serieus begon samen te werken met mijn pianoduo. We gaven ons er helemaal aan. We deden veel mee aan concoursen meegedaan en hebben veel gereisd, dus het is wel mijn ding geworden.’ Wat maakt het pianoduo in de muziek zo bijzonder? ‘Het is gewoon heel vet!’

‘Ik zeg altijd: het is orkest, kamermuziek en solo ineen. De partijen zijn vaak net zo uitdagend als een solo, maar je moet ook met zijn tweeën één zijn. En het repertoire is vaak zo rijk dat het bijna een orkest lijkt.’ Er is ook veel orkestwerk getranscribeerd voor pianoduo. Lestari legt uit: ‘Veel componisten deden dat omdat ze hun werk ook kleine salons wilden laten horen. Brahms heeft vrijwel al zijn werk bewerkt voor pianoduo, ook pianoconcerten en symphonieën. Veel muziek van Ravel is eigenlijk voor pianoduo geschreven en láter pas bewerkt voor orkest. Wij voelen ons heel verbonden met het Parijs van die periode. Het is gewoon heel gaaf dat die kunstenaars met elkaar samenwerkten, elkaar inspireerden, en ook samen in de kroeg dronken werden.’
Zou je dat niet eens willen nabootsen? ‘Toen ik net in Amsterdam kwam wonen hadden we een café in de negen straatjes, De Klepel, en daar zaten altijd wel musici of andere kunstenaars. Misschien was het wel zó, toen in Parijs in de twintiger jaren, dacht ik soms.’ Die bruine kroeg is inmiddels veranderd in een restaurant – Lestari gaat er nog steeds wel eens eten.

Klassiek met een lage drempel
De muziekbeleving in een salon, vol pratende, rokende en drinkende mensen moet toch heel anders zijn geweest dan de stille en stijve concertzalen van tegenwoordig. Het Grachtenfestival probeert daar dan ook een beetje verandering in te brengen. Lestari is zelf te horen in een heuse jamsessie op 13 augustus -toevallig op haar eigen 34e verjaardag-in het Compagnie Theater. ‘Misschien een beetje de moderne versie van de salon!’ Wordt er ook geïmproviseerd? ‘Het is wel anders dan een jazz-jamsessie. Het is bij ons een kwestie van lezen. Ik verzamel allerlei bladmuziek en dat gaan we dan samen uitvoeren’. Draait het allemaal om het moment? ‘Je inspireert elkaar op het podium. Ik doe het wel eens met vrienden. Normaal werk je in de klassiek wereld heel erg op details, en op zo’n avond kan je dat een beetje laten gaan – het gaat meer om het plezier.’

Volgend jaar: de vrouw centraal
‘We zijn al twee maanden geleden samengekomen met het artistieke team, Artistiek adviseur Ab Nieuwdorp van Radio 4, Mirjam Barendregt en ikzelf om te brainstormen over volgend jaar. De vrouw staat centraal, bijvoorbeeld omdat er dan honderd jaar vrouwelijk stemrecht is.’ De directeur kwam met de slogan op de proppen: Schatten van vrouwen.

Na het brainstormen begint het zoeken. ‘Ik ben een beetje research gaan doen naar vrouwen in Amsterdam en in de muziek. Toen kwam ik er achter dat het volgend jaar ook Clara Schumannjaar is, ze is tweehonderd jaar geleden geboren, en daar moeten we dus iets mee doen.’ Zijn er al passende locaties gevonden? ‘Daar ga ik nog niet te veel zeggen. De echt bijzondere locaties houden we nog even geheim.’

Artist in residence: Ella van Poucke
Cellist Ella van Poucke won vorig jaar de Grachtenfestivalprijs en heeft dit jaar vijf concerten zelf mogen invullen. Naar welke kijkt Lestari het meest uit? ‘Dat is zeker weten haar concert op 16 augustus in het Compagnietheater, Snow in June. Daar heb ik met haar hard aan gewerkt. Het is een heel gecompliceerde productie, er komt gigantisch veel slagwerk bij kijken.’ Het stuk is van de Chinese componist Tan Dun, onder andere Oscar-winnaar voor zijn filmmuziek. Toen Lestari het stuk hoorde, wist ze meteen dat ze dit wilde hebben. ‘De klankkleuren die hij tevoorschijn kan halen uit de combinatie van vier slagwerkers en cello, dat is gewoon uniek. Hij werkt niet met alledaagse instrumenten, ook bijvoorbeeld met stenen. Hij gaat terug naar de natuur.’

Kijk hier naar de opname van het optreden van Ella van Poucke in 24chambers in april van dit jaar
Lestari zal de hele week van hot naar her rennen. ‘We hebben met collega’s een wie-is-waar-schema gemaakt. Ik vind dat je als programmeur echt het contact moet houden met de musici. Ik ben het liefste overal, maar dan zou ik mezelf in heel veel stukjes moeten delen’, verzucht Lestari. ‘We proberen alle musici te laten voelen dat we betrokken zijn’.

Wat een heerlijke bijkomstigheid dat je dan zoveel muziek kan horen en zien. ‘Dat is het mooiste van het hele festival en daar heb ik heel veel zin in!’

foto: Merlijn Doornerik
augustus 2018