De eigen weg van Daria van den Bercken

Wanneer ik pianiste Daria van den Bercken opbel om een afspraak te maken voor een interview zit ze midden in een studeersessie. Drie kwartier later, in haar pauze, spreek ik met Daria over haar Beethoven NOW-concert van aanstaande donderdag. Al over twee dagen – wordt er dan nog geoefend voor het concert? ‘Absoluut, volop! Een strijkkwartet van Beethoven is sowieso maanden werk, voor een uitvoering voor quatre-mains geldt dat al helemaal…’

Het is een van de werken op het programma, aanstaande donderdag: een transcriptie van vier strijkers naar vier handen op een piano. ‘Ik speel de rechterpartij, de eerste en tweede viool. Het is een vreemde gewaarwording: alles is natuurlijk niet zoals het hoort.’ En dat kost tijd. ‘Hoe krijg je uit een piano andere klanken dan een piano?’ Het stuk duurt ook nog eens zo’n veertig minuten. ‘Die lengte is al een hele uitdaging’, verzucht Daria. ‘Maar ik krijg er ook een enorme kick van!’

De magistrale Beethoven
Het concert is de eerste in een reeks avonden rondom Ludwig van Beethoven (1770-1827). ‘Zijn muziek is zo eindeloos magistraal dat je als musicus een verplichting hebt dat met concentratie te bestuderen.’ Waar schuilt dat in? ‘Als ik Beethoven speel, voel ik dat ik met de essentie van muziek bezig ben. Alle wezenlijke ingrediënten van muziek worden door hem op geniale wijze gebruikt. Dan ontstaat iets wat niet van deze wereld is, in rotsvaste vorm.’

Het is lastig om kort en bondig de vinger op de Duitse grootmeester te leggen. ‘Praten over Beethoven is net zo moeilijk als zijn werk zelf’, aldus Daria. ‘Ik speel zijn sonates al vanaf mijn tiende. De latere sonates doorzie ik na maanden oefenen nog steeds niet.’ En daar draait het ook niet om, benadrukt Daria, wanneer ik vraag of Beethovens muziek dan wel benaderbaar is. ‘Benaderbaar zijn lijkt tegenwoordig haast ‘makkelijk’ te betekenen. Het is juist iets groots waar je nooit alles van zal begrijpen – je moet het gewoon meemaken!’

Van den Bercken maakte de afgelopen jaren naam met projecten rondom Mozart en klavierwerken van Händel. Is het spelen van Beethoven een geheel andere ervaring? ‘Als ik iets heb beseft is dat iedere componist een andere presentatie vereist. Händel heeft iets opera-achtigs, iets lichts: daarom ging ik het ook buiten spelen.’ Enkele jaren terug trok Daria, al spelend, op een rijdende constructie door stad en park. Een ultieme vorm van klassieke muziek naar ‘de man van de straat’ brengen. ‘Maar Beethoven zou op die manier nooit werken!’ Contact met het publiek zoekt Daria echter bij elk van haar concerten. ‘Daarin blijk ik altijd mezelf.’

Een eigenzinnig concert
Zo worden de Beethoven-concerten aangekondigd op de website van concertzaal Splendor: ‘eigenzinnig’. Waar zit hem dat in? ‘Vooral in de programmering’, legt Daria uit. ‘Het spelen van een strijkkwartet als quatre-mains was misschien gebruikelijk in de negentiende-eeuwse salon.’ Daarvoor zijn ze ook ooit getranscribeerd, voor de bekende muziekuitgever Peters. Nu zullen ze dus klinken in een klassiek concert, moderne stijl. ‘En dat is wel een primeur’.

De Nederlands-Russische pianiste staat donderdag niet alleen op het podium. Mede-pianist Pieter-Jelle de Boer speelt samen met cellist Jan-Bastiaan Neven werk voor piano en cello. Daria: ‘Beethovens cellosonates zijn sowieso favorieten van mij. Er zitten van die wereldvreemde momenten in. Het is dan haast of de muziek te vroeg is gekomen en nog geschreven moet worden. Als muziek van de toekomst.’

Een andere bijzonderheid van de concertreeks: er komen componisten aan bod waar Beethoven zelf bewondering voor kende. Donderdag speelt Daria een fantasie van Carl Philipp Emanuel Bach, de oudste zoon van Johann Sebastian. ‘Ik heb een hang naar componisten die relatief onbekend zijn, en tegelijkertijd een sleutelfiguur. Hij was supervernieuwend: ook in dit werk neemt hij rare bochten en kiest hij vreemde paden.’ In de achttiende-eeuw liepen ze met hem weg. ‘Mozart zei: Bach is de vader, wij de kinderen. En tóch kennen we hem niet zo goed.’

Kies je eigen race!
Over twee jaar, in 2020, is het 250 jaar geleden dat Beethoven werd geboren. Kortom: een Beethovenjaar. Staat er nog een CD in de planning? ‘De hele wereld is nu met hem bezig. Ik hoef niet per se mee te doen in die race – ik wacht net zo lief een paar jaar.’ Is de muziekwereld zo’n race? ‘Voor muzikanten niet, voor de business – het bedrijf erachter – wel. Die zijn bezig met het plannen van projecten, reeksen en opnames en haken dan in op zo’n jubileum. Dat wordt natuurlijk wel een beetje commercieel uitgemest…’

Daar heeft Daria geen boodschap aan. ‘De quatre-mains die ik de komende tijd ga spelen hebben meer te maken met een persoonlijke agenda. Ik wil gewoon heel graag uitproberen of het werkt! Als je ergens zo vaak over nadenkt, moet je het ook een keer doen.’ Daarom heet de serie ook Beethoven NOW. ‘Ik wil het gewoon nú spelen!’

foto: Sophia van den Hoek
Stijn Voet, september 2018