Navarra kwartet wint de Kersjesprijs 2017
Op 2 december werd in het Concertgebouw in Amsterdam de Kersjesprijs uitgereikt. Binnen de klassieke muziek is dat de grootste prijs die er in Nederland te winnen valt. Hij is vernoemd naar de Amsterdamse dirigent Anton Kersjes, die bekend stond om zijn betrokkenheid bij het muzikale leven in zijn stad. Kersjes wilde ‘leuke dingen doen voor de mensen’. Het bestuur van het Anton Kersjes Fonds ( bestaande uit oude vrienden van de in 2004 overleden dirigent – zet deze gedachte met grote toewijding voort. Enkel de meest veelbelovende musici die ons land te bieden heeft komen in aanmerking, en na onder anderen het Van Baerle Trio (2012), het Dudok Kwartet (2014) en het Busch Trio (2016) is nu de eer aan het Navarra String Quartet om de prijs van €50.000, in ontvangst te nemen.
Vijftien jaar geleden ontstond Navarra in Manchesterals geesteskind van Marije Johnston en Simone van der Giessen, en ondertussen vormen Magnus Johnston en Brian O’Kane al jaren de Engelse wederhelft van het kwartet. Ze vormen een hecht, internationaal georiënteerd ensemble dat in Engeland is gevormd en nu in Nederland verder aan de weg gaat timmeren.
Het viertal is vernoemd naar de wijnstreek in het noorden van Spanje. En er is natuurlijk de Franse cellist André Navarra, maar later bleek dat die zelf liever geen kamermuziek speelde. Het succes van het kwartet zal er niet onder lijden, zeker niet met de Kersjesprijs op zak. In het huis van Marije en Magnus in Weesp bespreken we de prijs, Navarra’s passie voor de muziek en wat de plannen voor de toekomst zijn. Als we aanschuiven aan de keukentafel staat de thee klaar. Ook staat baby Otto op tafel in zijn schuimrubberen stoel.
Op 2 december krijgen jullie de Kersjesprijs uitgereikt, hoe gaat zoiets in zijn werk?
Marije: “Het Kersjesfonds heeft een bestuur dat op basis van aanbevelingen concerten bezoekt, een van die concerten was van ons. Samen met Annette den Heijer, directeur van het fonds, wordt op basis van die concerten gekeken wie de prijs verdient. Je vult ook een stappenplan in om aan te geven wat je met het geld wil doen mocht je het winnen. Zo komt het tot stand.”
Simone: “Je moet al een idee hebben waarvoor je het geld wilt gebruiken. Het is alleen bestemd voor muzikale doeleinden. De plannen die we hebben voeren we uit in overleg met het fonds.”
In 2010 bracht Navarra haar eerste cd uit, met werken van de Letse componist Pēteris Vasks (1946). Tijdens dat project is er samengewerkt met de componist zelf, en dankzij de Kersjesprijs krijgt dat verhaal nog een staartje.
Wat zijn jullie plannen voor de komende tijd? Marije: “We willen een cd gaan opnemen met de laatste twee strijkkwartetten van Pēteris Vasks. De eerste drie hebben we al opgenomen, nu willen we vier en vijf doen. Door diensten als Spotify is het tegenwoordig niet makkelijk om opnames te laten maken. Platenlabels verdienen niet veel meer en een cd uitbrengen is duur. Niet veel mensen hebben de mogelijkheid om zomaar van alles op cd te zetten, daarom is het zo fijn dat de Kersjesprijs ons die mogelijkheid kan bieden.”
Vanwaar de keuze om in tijden van Spotify dan tóch een cd uit te brengen?
Marije: “Er is vraag naar, veel mensen zijn geïnteresseerd in de muziek van Vasks, en het is een project dat we zelf graag af willen maken. Een andere droom is om alle Schubert strijkkwartetten op te nemen. Vergeleken bij een concert is dat een grote onderneming. Je verdiept je erin en wilt het ook graag vastleggen.”
Simone: “Het is tastbaar bewijs van wat je als kwartet hebt bereikt. Concerten zijn een momentopname, maar een cd is een uitgedacht en voltooid project, iets waar je trots op kan zijn. Mensen die van de muziek van Vasks houden en ervan genieten tijdens ons concert kopen liever ter plaatse een cd dan dat ze thuis Spotify opzetten, dat is minder persoonlijk. Op die manier wordt de cd ook een onderdeel van de concertbeleving, en zo blijf je Spotify een stapje voor. Verder hebben we een website en willen we graag nieuwe foto’s laten maken, daar kan de prijs ook bij helpen. Promotie en sociale media zijn tegenwoordig erg belangrijk maar ook tijdrovend. Eerlijk gezegd is dat ook niet ons sterkste punt. We zijn wel bezig ons wat duidelijker te profileren op dat gebied. Uiteindelijk loont het om een Twitterpersoonlijkheid te hebben. Er zijn kwartetten die daar erg sterk in zijn. Wij proberen het soms ook, en dat gaat vaak een week lang heel goed. Die motivatie ebt helaas vrij snel weer weg, dan is er weer een tijdje niets.
Is €50.000 uiteindelijk veel voor een kwartet? “Het is een waanzinnig bedrag, maar we hebben ook zoveel leuke plannen dat het geen probleem wordt om het te besteden.”
De klassieke sector lijkt de laatste jaren op de tocht te staan. Orkesten die fuseren en slechter worden betaald, concertzalen die gedeeld moeten worden en solisten die na een korte periode van succes in de vergetelheid raken.
Denken jullie dat het vergeleken met vroeger lastiger is om een professioneel musicus te zijn?
Marije: “Vroeger was het in elk geval anders in zoverre er minder kwartetten waren. In Engeland had je vroeger het Belcea kwartet. Dat was zo’n beetje de enige. Tegenwoordig zijn er zo veel kwartetten dat het lastig is je te onderscheiden. Simone: “Wij begonnen met optreden in Engeland, daar heb je ‘music clubs’. Dat zijn laagdrempelige podia waar jonge artiesten de mogelijkheid krijgen om concerten te geven. Vrijwel elk dorp of stadje heeft wel zo’n club waar je kan optreden. Dat doe je in het begin veel, ook om ervaring op te doen, maar op gegeven moment groei je eruit. Dat is een lastig moment, want tussen de music clubs en de grote zalen zit een gat. Veel kwartetten verdwijnen daarin. De grote zalen zijn uiteraard lastiger te bereiken en als dat lukt word je vaak niet elk jaar terug gevraagd. Dan daalt het aantal concerten dat je kan geven ineens drastisch.
Marije: “Wij leren muziek te maken, maar het is eigenlijk net zo belangrijk om de zakelijke kant van het musiceren te leren kennen. Proactief zijn en business doen, daar komt veel bij kijken en de meeste musici hebben daar geen idee van. Dat is anders dan gewoon je Schubert partij leren.
Gaat die zakelijke kant niet ten koste van de muziek? “Dat is wel het gevaar. Het neemt veel tijd in beslag, maar het is ook belangrijk. Net zo belangrijk uiteindelijk. Je kunt niet alleen maar studeren.” Na die uitspraak te hebben gedaan bedenkt ze zich. “Behalve Magnus, die studeert twaalf uur per dag.”
Zaken doen past niet echt binnen het romantische beeld van de musicus.
“Uiteraard staat de liefde voor de muziek altijd voorop, anders zouden we dit niet doen. Maar tegenwoordig werkt het nou eenmaal zo. Vroeger had je bijvoorbeeld het Takacs kwartet, die hadden een residentie in de Verenigde Staten. Dat hield in dat ze een salaris kregen en dus zoveel ze wilden konden repeteren. Heerlijk, dan kan je spelen naar hartenlust, maar tegenwoordig gaat het niet meer zo.”
Marije loopt weg met Otto, die wordt naar bed gebracht in de aangrenzende kamer. Daar kroelt hij even rond in de box. Dat hoort bij zijn ritueel, vertelt Marije. Ondertussen komt van boven meer geluid van een ander kind. Ook deel van het ritueel, “die ‘zingt’ altijd voordat ze in slaap valt.” Het muzikale zaadje is al vroeg geplant.
Om de historische lijn door te zetten: muziek was vroeger nauw verbonden met de andere kunsten: literatuur, schilderkunst. Halen jullie daar ook inspiratie uit?
Simone: “Niet zoveel als we zouden willen, maar ik vind die wisselwerking wel geweldig, daar willen we meer mee doen. We hebben eens met Wayne McGregor, een geweldige choreograaf, samengewerkt. Dat was zo fascinerend. En we hebben voor onze allereerste cd, Haydn’s Zeven Laatste Woorden, samengewerkt met een schilder, het was ook heel inspirerend om te ervaren hoe dat samen gaat.”
Marije: “Hij had voor elk woord een schilderij gemaakt. Tijdens ons optreden werden die schilderijen achter ons op de muur geprojecteerd.”
Simone: “Ik denk dat daar misschien ook de toekomst ligt. Dat zou de muziekwereld enorm kunnen stimuleren. Je hoort toch vaak dat het slecht gaat en ik denk dat zulke projecten kunnen helpen om de interesse op te wekken bij mensen die niet per se in de klassieke muziek thuis zijn.”
Voelt het voor jou ook zo dat het slecht gaat met de wereld? “Nee, totaal niet. Ik ben pas net in Nederland maar ik voel dat niet. Misschien verandert het nu.”
In april 2018 viert Navarra het lustrum van hun jaarlijkse kamermuziekfestival, het Weesp Chamber Music Festival. Het belooft een speciale editie te worden, ten eerste omdat het een jubileumjaar is, ten tweede omdat er uitsluitend werken van Schubert worden gespeeld.
Horowitz vond dat Schubert de meest getalenteerde componist van allemaal was. Delen jullie die mening?
Marije: “Magnus en ik wel”.
Simone: “Ik niet. In ons kwartet is iedereen helemaal verzot op Schubert, en ik in zekere mate ook wel, maar hij is niet mijn absolute nummer één. Voor mij staat Beethoven bovenaan, die kan voor mij niet worden overtroffen.”
Marije: “Voor mij en Magnus is Schubert favoriet maar als je Beethoven speelt denk je ook: er is niets beter dan dit. Ik las ooit over Schubert dat hij graag componeerde in de kroeg bij al zijn vrienden. Die had helemaal geen stilte nodig, hij schreef alles zo op. Beethoven had daar veel meer moeite mee. Musiceren lijkt bij Schubert zo’n natuurlijk proces. Hij schreef fantastische, simpele melodieën. Als ik naar Schubert luister dan voel ik me helemaal blij. Het doet fysiek wat met me. Simpele en schone melodieën. Bij Beethoven is dat anders. Die heeft veel rauwere emoties. Na Beethovens strijkkwartet op. 131 te hebben gespeeld voel ik me ook altijd anders. Het is een emotionele reis.”
Wat zou je Schubert vragen als hij hier nu zou zijn?
“Ik zou hem geen vraag willen stellen. Ik zou heel graag een ‘fly on the wall’ bij hem willen zijn. Zo graag! Een week lang in zijn kamer een vlieg zijn op de muur. Gewoon om te ervaren hoe dat is.”
Het zal niet gemakkelijk zijn om die wens letterlijk in vervulling te laten gaan. Maar van 11 t/m 15 april wordt er in elk geval een poging gewaagd om Schubert’s muzikale wereld na te bootsen, en daar kan iedereen bij zijn. Niet alleen als vlieg op de muur, maar ook gewoon op een stoel.