Orgel met plakband en karton

Je staat er misschien niet elke dag bij stil maar Nederland is echt groot op het gebied van het orgel (op de orgelsite staan 5.044 orgels vermeld, alleen al in Nederland).
Peter Ouwerkerk is sinds 2010 de zakelijk en artistiek leider van het Internationale Orgelfestival Haarlem, het bekendste en oudste klassieke orgelfestival ter wereld. In juli komt er weer een nieuwe editie aan. 24classics zocht Peter Ouwerkerk op in het epi centrum van de Nederlands orgelmuziek, de Grote of St. Bavokerk in hartje Haarlem waar het wereldberoemde Christian Müller-orgel al sinds 1738 een eeuwige jeugd lijkt te hebben.

Peter Ouwerkerk is naast een onvermoeibaar promotor van het orgel en de orgelmuziek, zelf ook organist. En dat is handig tijdens dit internationale festival waar organisten uit binnen- en buitenland voor twee weken bij elkaar komen en op diverse Haarlemse locaties concerten geven. Ouwerkerk kent de orgelwereld van binnen en van buiten en kan in noodgevallen bijspringen, zoals een paar jaar geleden, een half uur voor aanvang bij een concert van de Hongaarse grootheid Zsigmond Szathmáry (1939). Bij de repetitie bleek dat een toon bleef hangen in het Müller-orgel, een afgelasting lag op de loer. Gewapend met karton, plakband en een paperclip kroop Ouwerkerk in het binnenste van het orgel en repareerde provisorisch het euvel. Of hij op tijd het orgel weer uit kroop, vertelt het verhaal niet.

Heel Haarlem orgelt
Met zijn enthousiasme wil Ouwerkerk heel Haarlem ‘laten orgelen’ tijdens het festival. ‘We zitten in de vreemde situatie dat de internationale muziekliefhebbers het festival wel weten te vinden, maar dat de gemiddelde Haarlemmer niet weet wat voor prachtigs ze in hun stad hebben, zegt Ouwerkerk. De gratis Orgeldag op zaterdag 16 juli is één van de programma’s die de Haarlemmers naar het orgel moeten trekken. Met twee wandelroutes door de stad, waarbij er doorlopend concerten zijn.

Improvisaties
Omdat het orgel zo een groot en complex instrument is, en zoveel ‘geluiden’ ter beschikking heeft, is het voor de organist een oneindige bron voor improvisatie. Daarbij kunnen de technische mogelijkheden van het orgel optimaal benut worden en heeft de organist alle artistieke vrijheid.
Het hart van het festival is dan ook al sinds 1952 het Improvisatieconcours. Acht gerenommeerde organisten krijgen een uur voor aanvang van hun concert een opdracht of een thema mee. Een internationale jury beoordeelt uiteindelijk de prestaties en het publiek kan ervan genieten en zich laten inspireren. De organisten improviseren is op drie verschillende orgels, het Ahrendt & Brunzema-orgel in de Doopsgezinde Kerk, het Cavaillé-Coll orgel in de Philharmonie en het Müller-orgel in de Grote of St. Bavo.

Orgel vernieuwde al bij Bach
Peter wil laten zien dat ondanks de ouderdom van het orgel, het instrument zich continu vernieuwt, niet alleen qua techniek maar ook qua repertoire. Ouwerkerk is een voorstander van het gebruik van nieuwe technieken en elektronica in en aan het orgel. ‘In de tijd van Bach vernieuwde het orgel zich ook, Bach introduceerde nieuwe speeltechnieken waar de orgelbouwers toentertijd op reageerden.  Het Orgelfestival is een ideale mogelijkheid om deze ontwikkelingen te tonen en natuurlijk lukt niet alles, maar een goed festival mag best wat schuren, het orgel is nog lang niet uitontwikkeld.’
Naast de vernieuwingen in en rondom het orgel ziet Ouwerkerk ook veel mogelijkheden om het orgel in de dagelijkse muziekpraktijk te herintroduceren. ‘In Nederland is idee van het orgel als instrument voor in de kerk, nogal dominant aanwezig. Deze ontwikkeling is in de 18^e eeuw ontstaan en pas in de 20^e eeuw weer enigszins losgelaten. In Frankrijk is de opkomst van het concertorgel aan haar tweede jeugd bezig. Bij het orkest van Radio France is het orgel een volwaardig solo-instrument en onderdeel van een concertprogramma. Het zou fijn zijn als de Nederlandse orkesten ook de orgels in bijvoorbeeld de Philharmonie, de Doelen en Het Concertgebouw weer gaan inzetten.’