Patroon herkenning
Waar vroeger de rol van mecenas was gereserveerd voor rijke zakenlieden, politici of koningen, richten de laatste jaren, heeft de overheid de afgelopen decennia decennia gezorgd voor een bloeiend cultureel leven. Bijgestaan door particuliere fondsen die speciaal werden opgericht om culturele instellingen van belang, te steunen.
De eerste klap kwam met de bankencrisis van 2008 waardoor de overheid zich teruktrok en de cultuursector aan wankelen bracht. In deze tijd ontstonden vindingrijke initiatieven als crowdfunding en Patreon. Met deze vaak eenmalige schenkingen is de rol van mecenas laagdrempeliger geworden. Met het verder terugtrekken van de overheid uit de kunstwereld, richten zich steeds meer particulieren op om de culturele sector te steunen.
Waar het begon; Mecenas én trendsetter:
Misschien heb jij je naam te danken aan een mooie bloem, een vogel met mooie zangstem, aan een religieus figuur, of een filmster met goed fysiek en frisse adem.
Maar bij andere mensen gaat het precies andersom. Zij geven met hun naam de wereld om ons heen betekenis. Zo ging dat onder meer bij Celcius, Watt, Bintje, en ook bij Maecenas.
De ontstaansgeschiedenis is dan misschien minder bekend, maar het woord mecenas wordt in veel talen gebruikt en betekent overal hetzelfde: beschermer van de kunsten.
Naamgever Gaius Cilnios Maecenas was staatsman onder keizer Augustus. Hij was zeer vermogend en verzorgde literaire bijeenkomsten onder de grote poëten van zijn tijd. Hij steunde veel dichters financieel, waaronder Horatius en Vergilius, die als dank hun werken aan hem opdroegen. Hij wordt ook wel officieus Minister van Cultuur genoemd.
Gottfried van Swieten:
Deze diplomaat van Nederlandse afkomst, was werkzaam in Oostenrijk en actief muziekliefhebber. Hij organiseerde regelmatig concerten en was opdrachtgever van verschillende componisten. Zo deed hij muzikale bestellingen bij Mozart en de zoon van JS Bach, Carl Phillipe Emanuel Bach. Bij het overlijden van Mozart verzorgde van Swieten zijn uitvaart, en maakte het mogelijk voor de zoon van Mozart om in Praag te kunnen studeren.
Hij was bevriend met zowel Hayden als Beethoven, wie zijn eerste symfonie aan van Swieten opdroeg. Ook introduceerde hij in Oostenrijk het copyright, waarmee hij de positie van componisten versterkte.
Winnaretta Singer
In tegenstelling tot weervrouw Diana Woei, uitvaartverzorger Edwin Kist, of plastisch chirurg Herman van Tits, is Winaretta Singer een mislukt Aptoniem (een naam die aansluit bij het beroep). Want haar ambitie om musicus te worden is nooit gelukt. Wel zette ze als erfgenaam van Iscaac Singer, een van de oprichters van Singer-Naaimachines, haar vermogen in voor de muziek van anderen. Ze gaf opdracht voor een grote hoeveelheid composities van onder meer Maurice Ravel, Igor Stravinsky en Eric Satie.
Nadezjda von Meck
Deze zakenvrouw steunde diverse jonge musici, nam hen in dienst, en liet hen haar favoriete werken uitvoeren. Ze bestelde Claude Debussy als docent voor haar dochters. Ook onderhield ze banden met Nikolaj Rubinstein, maar ze staat het meest bekend om haar hulp aan componist Tsjaikovski, die 13 jaar lang door haar financieel ondersteund werd. Hierdoor kon hij zich volledig op zijn werk als componist kon richten. Als dank droeg hij zijn Vierde symfonie aan von Meck op. De twee schreven elkaar veel, maar hebben elkaar nooit gesproken. Von Meck bezocht concerten van Tsjaikovski anoniem.
Joop van den Ende
Al jarenlang treden ruimhartige personen naar voren om als mecenas armlastige kunstenaars bij te staan. Er zijn veel voorbeelden van altruïstische gevers, al valt er voor sommige van hen ook iets te winnen. Zij het vanwege politieke motieven, om geliefd te raken bij de hofhouding, om je goede naam in de geschiedenis te vestigen.
Wat hun motieven ook mogen zijn; mecenassen bestaan al sinds de oudheid en ook vandaag de dag bewijzen zij nog altijd hun nut. Sterker: de laatste jaren is er een grote toename te zien van particulieren die zich inspannen voor de culturele sector.
De bekendste mecenas vandaag de dag in Nederland is Joop van den Ende. Via de VandeEnde Foundation worden jaarlijks vele miljoenen geïnvesteerd. Al sinds 2001 zet de Foundation zich in, niet alleen voor muziek, maar voor uiteenlopende culturele doelen, zoals renovatie van theaters, begeleiding dansers, theatermakers en voor cultuureducatie. Een inspirerende en hoopgevende ontwikkeling die navolging verdient!