Spelen alsof je het voor ’t eerst hoort

Het was niet heel gemakkelijk om een gaatje te vinden in de drukke agenda van (bas)klarinettiste Fie Schouten om haar te spreken over haar grote passie en haar festival.  Op een regenachtige dinsdagmiddag in oktober heb ik haar eindelijk aan de lijn en vraag ik haar het hemd van het lijf.
 
Bewegingswetenschappen en het VU-orkest
Fie, geboren en getogen Amsterdamse, werd geboren in een gezin van muziekliefhebbers. Haar moeder speelde viool en zag erop toe dat Fie en haar twee broers ook een instrument kozen. Op haar 10^e kreeg ze een klarinet in haar handen en het was liefde op het eerste gezicht. Als puber speelde ze in allerlei ensembles en maakte ook kennis met de basklarinet. Hoewel muziek een belangrijke rol speelde in haar leven, koos Fie toch niet meteen na de middelbare school voor het conservatorium. In plaats daarvan ging ze voor bewegingswetenschappen op de Vrije Universiteit Amsterdam. De ommezwaai kwam uiteindelijk dankzij het VU-orkest, waar ze zes jaar in speelde en ook een jaar in het bestuur zat. Met het orkest en dirigent Daan Admiraal, die ruim veertig jaar voor het orkest stond en afgelopen zomer tot veler verdriet overleed, speelde ze veel symfonieën van Mahler en Sjostakovitsj. Ze raakte zo geïnspireerd dat ze uiteindelijk toch voor haar passie koos en de VU inruilde voor het Conservatorium van Amsterdam.
 
De basklarinet
Het grote broertje van de klarinet bleef ook lonken. In het VU-orkest nam ze vaak de basklarinetpartij voor haar rekening en in de functie van blazers-chef was ze verantwoordelijk voor de aankoop van een basklarinet voor het orkest. ‘Op het conservatorium leerde ik Jelte Althuis (bekend als basklarinettist van het Calefax Reed Quintet) kennen; hij studeerde basklarinet bij Harry Sparnaay. Jelte spoorde me aan ook eens lessen te nemen bij Harry en te onderzoeken of dit traject niet ook iets voor mij zou zijn.’ Het bleek een schot in de roos.
 
Improviseren kun je leren
Fie vertelt dat improviseren een belangrijk deel uitmaakt van haar musicus-zijn. Ik vraag me af hoe dat zo gekomen is, als klassiek geschoold musicus, en bovendien: hoe leer je dat dan? ‘Ik was bij de Cello Biennale in het Muziekgebouw aan ’t IJ in Amsterdam, waar ik een masterclass bijwoonde van Matt Haimovitz – samen met mijn dochter van dertien die cello speelt – en hij benoemde iets waar ik ook ontzettend in geloof. ‘Al is een stuk driehonderd jaar geleden geschreven, doe altijd alsof je het voor het eerst hoort/ziet.’ Ik vind een eigen interpretatie ook ontzettend belangrijk en heb daarom een hang naar hedendaagse/geïmproviseerde muziek omdat er bij het publiek dan nog geen enkel verwachtingspatroon is ingesleten.’
Toen Fie wilde leren improviseren, vroeg ze improvisatoren om stukjes voor haar te schrijven en daarin ergens een stuk ‘lege ruimte’ over te laten. Ook vroeg ze hen advies wat en hoe te studeren. ‘Al doende leer je.’
 
Basklarinet Festijn
De derde editie van het Basklarinet Festijn 2018 loopt tot en met februari 2019 en de activiteiten en concerten zijn verspreid over verschillende steden. Fie organiseert het samen met haar partner Tobias Klein. Ze kennen elkaar al sinds hun studietijd bij Harry Sparnaay. Tobias, van huis uit jazzsaxofonist, studeerde na zijn bachelor ook basklarinet bij Harry Sparnaay. ‘Basklarinet is echt een heel ambigu instrument, qua stijl kan je er alle kanten mee op en Harry liet zijn studenten ook heel vrij. Hij vertelde eigenlijk niemand wat te spelen.’ Tobias is uitvoerend musicus, mede-organisator van het Basklarinet Festijn, en componist. Zijn kamermuziekwerken van de afgelopen tien jaar zijn gebundeld op de nieuwe cd Chambery – chamber music for bass clarinet, uitgevoerd door Fie en verschillende collega’s.
Ik vraag Fie hoe het eigenlijk is om zo nauw met haar partner samen te werken. Het blijft even stil aan de andere kant en dan lacht ze. ‘Of we wel eens ruzie hebben, mag je zelf invullen haha. Meestal is het echt leuk om zo nauw samen te werken maar soms ook ingewikkeld. Als je projecten los van elkaar doet, kan je gewoon rustig in de zaal zitten en kijken naar de ander zonder dat je bijvoorbeeld ook moet tellen hoeveel publiek er in de zaal zit – om maar eens wat te noemen.’
 
Aanraders van Fie
‘23 en 25 november worden twee heel bijzondere avonden waar ik zelf ook sowieso bij ben. De 23^e in Tilburg en de 25^e in Utrecht speelt het trio Sclavis-Pifarély-Courtois werk van hun pas uitgebrachte album Asian Fields en aansluitend spelen Oğuz Büyükberber en Tobias Klein hun nieuwe programma 37Fern, met niemand minder dan met sopraan Claron McFadden en zangeres Kristina Fuchs.’
Het concert in Utrecht zit in het ledenaanbod dus ga er vooral naar toe!

‘Ik ben ook ontzettend trots dat componist Michael Finnissy een nieuw werk componeerde twee basklarinetten, cello en contrabas. Het werk heet ‘Tussen rede en gevoel’ en ging 23 september in première.  Op twee december staat het weer op het programma in het Orgelpark. Tijdens dit concert klinkt ook nog een van zijn orgelwerken, en een nieuw werk van Tobias voor maar liefst drie contrabasklarinetten en orgel.
Dit concert staat óók in het ledenaanbod! Wat een festijn!

november 2019
 
 foto: h. van heusden