Tchaikovsky’s Wife
Deze week verschijnt in Nederland de film Tchaikovsky’s Wife in de bioscoop. Het is de nieuwe film van Kirill Serebrennikov, één van de grootste Russische filmmakers van dit moment. Na een jarenlang huisarrest, opgelegd door de Russische overheid (vermoedelijk wegens zijn politieke uitlatingen en openlijke steun aan de LGBTQ-community), was Kirill in 2022 met deze film weer voor het eerst aanwezig op filmfestivals. Het tragische portret van Antonina Miliukova wordt goed ontvangen en werd vorig jaar zelfs genomineerd voor een Palm d’Or. Het is een biografisch verhaal en draait volgens regisseur Serebrennikov om ‘passion, music and madness’.
Niet alle huwelijken zijn sprookjeshuwelijken
Tchaikovsky’s Wife vertelt het benauwende verhaal van Antonina Miliukova. Ze woonde eind 19e eeuw in Moskou en studeerde daar piano aan het conservatorium. Wanneer ze Pjotr Iljitsj Tchaikovsky ontmoet, is ze verliefd en dat laat haar niet meer los. Ze wordt de vrouw die het lukte om Tchaikovsky ervan te overtuigen met haar te trouwen. Dit was best knap, want, voor de leken onder ons: Tchaikovsky was homo. Op een mooie maar omslachtige en impliciete manier probeert hij haar dit duidelijk te maken, maar ze lijkt het niet te (willen) snappen. Dus, ze trouwen. Op het eerste gezicht een win-winsituatie: Antonina mag zich de vrouw van haar grote liefde noemen, en Pjotr maskeert zijn seksualiteit, die onderwerp is van veel geruchten. Antonina krijgt hier niks van mee. Ze lijkt zich niet eens bewust van het bestaan van homoseksualiteit, laat staan van een Russische gayscene. Tchaikovsky omringt zich in de film met mannen die openlijk homo zijn. Deze verbergen hun verbazing niet wanneer Antonina wordt voorgesteld als zijn vrouw. Het getrouwde stel komt samen naar avonden waar deze mannen samenkomen. Er wordt muziek gemaakt en gedanst, Antonina in haar eigen wereld. Ondanks de ogenschijnlijke win-win, lijkt dit verhaal weinig winnaars te kennen. Ik zal niet alles verklappen, maar het heeft iets te maken met een writer’s block en een poging tot scheiden.
Helemaal aan het begin van de film, al was het maar voor heel even, bespeurde ik bij mezelf een (beschamende) onzekerheid over de verliefdheid die ik in mijn leven tot nu toe meegemaakt heb. Want wat Tchaikovsky bij Antonina Miliukova los heeft gemaakt is mij nooit gelukt bij anderen, en is anderen nooit gelukt bij mij. Gelukkig duurde deze onzekerheid niet lang, want al snel werd duidelijk dat de verliefdheid obsessieve vormen aannam. En later in de film neemt Antonia’s obsessiviteit stalkerige vormen aan.
Verliefd op de mens of de componist
Behalve dat deze film aanleiding geeft tot herziening van het woord liefde, is het ook een bescheiden ode aan de componist Pjotr Iljitsj Tchaikovsky. Antonina is namelijk niet zozeer idolaat van de man en zijn persoonlijkheid, maar vooral van zijn muziek. Via zijn composities probeert ze haar omgeving te overtuigen dat hij een geschikte man voor haar is. Ze is er zeker van dat iemand die zo getalenteerd is als Tchaikovsky, niet anders dan een goede man kan zijn. Haar verliefdheid lijkt vooral gericht op het concept van de bekende componist in plaats van op de persoon met wie ze getrouwd is.
Who is Antonina Miliukova
Voor een film die eigenlijk vooral over Antonina gaat – er is bijna geen scène waar ze niet in zit – vind ik dat de titel van Tchaikovsky’s Wife wel heel erg over haar man gaat. In de eerste paar minuten van de film wordt de keuze van de titel al iets duidelijker. Het speelt zich af in Rusland, eind 19e eeuw. Vrouwen hebben weinig rechten en bestaan voornamelijk als aantekening in het paspoort van hun man. En de naam Tchaikovsky doet het natuurlijk veel beter bij het grote publiek dan Antonina Miliukova. Want: who the hell is Antonina Miliukova? Die vraag wordt in de film zeker beantwoord. Zelfs al in de titel.
