Een gevoel van ontwaken

Door 24classics

Het DoelenEnsemble mag de voormalige HBS in Rotterdam, tegenwoordig een multidisciplinaire broedplaats, al een tijdje haar thuis noemen. Vorig jaar gingen de deuren van de HBS voor het eerst open voor een grootse samenwerking tussen de verschillende bewoners van het pand. En nu, na een jaar repeteren, broeden, bedenken en weer opnieuw bedenken, is het weer zover: HBSFEST #2, waarbij HBS-bewoners, zoals Dansateliers, het DoelenEnsemble DJEniless, en New Grounds hun meest recente werk presenteren. Artistiek leider Maarten van Veen vertelt over zijn zoektocht naar ‘het andere’.

Een open blik
“Toen wij in het HBS gebouw kwamen, inmiddels alweer 3 jaar geleden, was het idee dat we met allemaal verschillende organisaties in het gebouw gingen zitten, zodat er ook spontaan iets zou kunnen ontstaan tussen instellingen die dat eigenlijk van te voren nooit zouden bedenken. In het gebouw hadden we dan ook vrij snel ‘wandelgang producties’. Je komt iemand tegen en vraagt of die eens komt luisteren. Dat is dan bijvoorbeeld een hip-hop dansgroep, die helemaal geen idee heeft wie wij zijn of wat we precies doen en andersom net zo.. Als zo iemand dan vanuit zijn eigen artisticiteit inspiratie of aansluiting vindt, kun je vervolgens met z’n tweeën iets gaan doen. Dat is het startpunt van een conversatie en van het creëren van iets nieuws. 

Voor mij gaat daaraan vooraf dat ik als programmeur en artistiek leider eigenlijk al in een vroeg stadium ruimer ben gaan kijken. Ik wilde af van het hokjes idee ‘dit is hedendaagse muziek en dit is klassieke- of pop muziek’ en ik zag om me heen ook dat er een soort herwaardering plaatsvond bij het publiek of als je het groter wilt zien zelfs bij de mensheid. Het is niet meer zo vanzelfsprekend dat als je een conservatorium studie hebt gedaan en talent hebt, je ook succesvol bent. Er ontstaan nieuwe waarden in de maatschappij en die waarden zie ik veel sneller veranderen dan dat de traditionele klassieke muziek dat bij kan houden. Je zou kunnen zeggen dat de klassieke muziek met 1 been nog steeds in de 19de eeuw staat, de erfenis. Daar zitten kwaliteiten in die je absoluut wil omarmen maar het brengt ook beperkingen met zich mee als je die muziek niet reflecteert op het nú. Die kloof is nu steeds meer zichtbaar. Ik hoorde een paar dagen geleden iemand zeggen dat hij niet naar de concertzaal durft, wil gaan “omdat het te elitair is, wat denk je dat mijn vrienden daar van vinden?” Dan denk ik, zover zijn we dus gekomen na 1,5 eeuw. In de klassieke muziek zijn er veel mensen die met het idee zitten dat we leven met een erfenis van het empirische rijk. Als een hip-hop groep Für Elise van Beethoven neemt en totaal verknipt in een nieuwe stuk muziek, zullen er altijd mensen zijn die haren op de rug krijgen en het een verkrachting van het stuk vinden. Ik wilde graag mijn blik openen en bekijken wat ik kan doen als hedendaagse pianist en dirigent met een ensemble dat het liefst midden in het leven wil staan en veel te maken wil hebben met de maatschappij van vandaag de dag. Ik ben op zoek gegaan en kwam er langzamerhand achter dat die open blik er eigenlijk altijd al is geweest in de klassieke muziek. Daarvoor moeten we even terug naar Beethoven.

Beethoven was niet zo stug
De 9de symfonie van Beethoven werd, toen het uitkwam, heel goed ontvangen. Door de toevoeging van een koor en tekst van een gedicht, was de klassieke vorm ‘symfonie’ ineens nieuw. Het was alles tegelijk. Eigenlijk was Beethoven een van de eerste componisten die kon denken aan een groter publiek dat zijn muziek mooi zou vinden, zonder dat dat afbreuk zou doen aan wat hij artistiek gezien graag wilde. Daarin ligt voor mij de sleutel. Voor mij ligt aan de basis de vraag: wat wil ik artistiek gezien doen, wat geeft meerwaarde, in plaats van dat het afbreuk doet aan wat klassieke muziek was. Veel orkesten en programmeurs zijn daar nog helemaal niet mee bezig en dat is ook helemaal niet erg, Ik vind het prima om een Mahler weekend te organiseren en te zien dat daar 2000 mensen in het Concertgebouw komen luisteren naar Mahler, uitgevoerd door een fantastisch orkest met een fantastische dirigent. Maar ik vind het ook waanzinnig wat André Rieu bereikt en ik vind het ook waanzinnig wat Pinkpop bereikt. Of luister bijvoorbeeld eens naar Kamasi Washington, “Will you sing”. Een hedendaagse 9de als strijdlied. Hij brengt het koor boeven op een bigband, vult het aan met een orkest. Is het jazz? Nee, wat dan? Iets nieuws dat nog geen hokje heeft. Vind de hokjes die niet op het invulformulier staan.. 

Dus ik ben ergens altijd op zoek naar de meerwaarde die het samenwerken met een andere instelling of groep brengt en wat er dan gebeurt. Ik werk nu bijvoorbeeld samen met Amy Egberts en zij is geweldig in het theatraal maken van een voorstelling. Dan heb ik bijvoorbeeld een muziekstuk, maar dan voelen we allebei aan dat het hele muziekstuk uitspelen te lang duurt omdat dat het drama gaat tegenwerken. Ik ga dan op zoek naar de kernkwaliteiten van een muziekstuk en leen daar iets van om in een voorstelling te gebruiken. Dat betekent soms dat je niet het hele stuk uitspeelt, maar slechts een deel gebruikt op een effectief moment. Als je daar dan de juiste context omheen plaats wordt het opeens iets nieuws en krijgt het een hele andere waarde.
Wat ik merk, vooral in de klassieke wereld, is dat er veel stugheid is en weinig waardering voor alles wat op die manier anders is dan hoe het was. Componisten als Beethoven, Brahms en Liszt hadden dat niet. Die dachten juist overstijgend over muziek. Het publiek was misschien nog niet altijd klaar voor de muziek, maar die kunstenaars waren bezig om iets te maken wat voor die tijd misschien zo nieuw was dat het nog niet overal kon aansluiten, maar een blik in de toekomst wierp. En dat is wat we met ons HBSFEST ook willen bereiken.

Ontwaken door muziek
De open blik is overal terug te vinden tijdens het HBSFEST. We spelen muziek die het publiek op andere manier laat opstaan en laat ontwaken. Op zondagochtend maken we met het DoelenEnsemble het publiek letterlijk wakker met The Immeasurable Space of Tones van John Luther Adams. Je ontwaakt op een plek, namelijk bij ons in de HBS, en we spelen muziek waardoor je anders wakker wordt. Dit thema van ontwaken sijpelt door in het gehele programma dat erg gevarieerd is. Dans, fotografie, schilderkunst, muziek en compositie inspireren elkaar. Je gaat van een klassiek hedendaagse componist naar een popband, naar een dansvoorstelling en naar wereldmuziek.
Maya Fridman komt met het project Nuït, over de Egyptische godin die in haar buik alle sterren heeft en die over de aarde uitstrekt zodat iedereen die sterren kan zien. De buik van een vrouw is waar geboorte plaatsvind en de godin Nuït is een metafoor voor alles waar we begonnen zijn. Dat maakt ons op dat moment even bewust van het feit dat we misschien teveel bezig zijn met onze dagelijkse beslommeringen. Kun je dat even loslaten en bedenken dat je onderdeel bent van een groter geheel en van het heelal?
Op de zaterdagavond gaan we met DJEniless de mensen in slaap DJen. Mensen kunnen hun slaapzakken dan neerleggen in de HBS. ‘S ochtends sluipt het DoelenEnsemble weer naar binnen en speelt het publiek wakker met Adams. Je ontwaakt hopelijk met gevoel even van de aarde te zijn geweest en niet aan te hoeven staan en met de open blik dat er in de crossovers van disciplines al zoveel kan en gaande is. We zijn in deze wereld, tenminste ik als kunstenaar, om de mensen zich te laten verbazen, te laten genieten en een inzicht in zichzelf te geven. Dat is waarvoor ik het doe, mensen laten verbazen en aanraken.

Tranen op mijn wangen
Zelf heb ik ook al vaak een gevoel van ontwaken ervaren door een muziekstuk. Ik was een jaar of 11 en speelde de fantasie van Mozart in C klein. Ik kende op die leeftijd al veel muziek van Mozart en Haydn en Beethoven, maar in dat stuk doet Mozart zulke bijzonder dingen met muzikaal drama dat ik echt kippenvel kreeg en verbaasd was over het feit dat dit überhaupt kan met muziek! Vanaf dat moment wilde ik meer ontdekken in muziek. Niet veel later, als kind van 12 jaar, luisterde ik Le Sacre du Printemps. Ik heb tot aan het einde zitten luisteren en alleen maar tranen op mijn wangen weggeveegd. Ik vond het zo indrukwekkend dat er één meisje werd gekozen om zich te laten dood dansen als offer voor de lente. En er gebeurde zóveel in die muziek. Ik kon alleen maar denken: dit is het! Later heb ik het natuurlijk met nog veel meer stukken gehad. En ik zie het als een taak voor mij als musicus om dit soort ervaringen voor het publiek te creëren’.

Wil je meer weten over HBSFEST #2 en ook ontwaken door muziek? Kijk hier voor meer informatie en tickets!

word ook Kleine Vriend
€4 per maand

meer dan 120 mensen
gingen je voor!