Gershwin in de spiegel

Muziek: George Gershwin – ‘Summertime’
Een val van goud

Leegte kan een monster zijn. Hoewel George geliefd was, succes en veel vrouwen had, hij was een flirt, is hij altijd alleen gebleven. Alsof hij zichzelf niet helemaal kon geven, zo wekte hij de indruk slechts half te leven. Volledige overgave bestond voor hem alleen in zijn liefde voor muziek. Voor de muziek had hij alles over. Maar is dat genoeg? Compenseert dat het vuur van echte liefde?

Dat vuur, zo ongelofelijk sterk, dat het alles in beweging zet. Een spirituele intimiteit, een roeping. Een gevoel dat je niet kunt ontkennen, waar je niet voor kunt schuilen. Dat vuur, dat diep van binnen brandt, voelt als kijken naar een lege plek in de lucht, omdat je weet dat daar ooit licht zal branden. Je ogen durven sluiten, maar niet bang zijn om te vallen. Juist alles in je voelen stijgen. Die innerlijke drive naar vooruitgang, overgave, een visie. Iets waar je aan vast kunt houden, ook wanneer alles langzaam afbrokkelt. Dat stemmetje linksachter dat zegt: “Geef niet op, blijf staan, vecht.” Het is datzelfde vuur dat ook isoleert, het laat gaten achter en tranen.

Ik heb me vaak eenzaam gevoeld in het bestaan als kunstenaar. Ik kan je zeggen: het compenseert niet. Wanneer alles gezegd en gedaan is, na de premières en de staande ovaties, blijft er een leegte achter. Hoe meer geliefd je bent, hoe moeilijker het is om diep van binnen plaats te nemen en van jezelf te houden. We zien het overal ter wereld. Het is iets van alle tijden. Daar, tussen spotlight en schaduw, voor de voorstelling en na de afterparty, leeft een eenzaamheid, een onherroepelijke leegte die alle schoonheid kan doen veranderen in een onherstelbare misvorming. Het succes is een monster.

Muziek: George Gershwin – ‘An American in Paris’
Strand van Curaçao

George kent succes. Hij componeert diverse Broadway-hits. De opkomst van Gershwin valt samen met het ontstaan van de internationale muziekindustrie; de glorietijd van de musical en het ontstaan van jazz. En al deze elementen draagt George dan ook in zich: even modern en commercieel als klassiek. Hij groeit uit tot een musicalster. Overal worden zijn composities grote hits, zelfs in Europa en ook op Curaçao. Mijn vader vertelde me dat mijn opa urenlang naar Gershwins muziek kon luisteren. ‘Afgesproken is: na het begin kunnen we eigenlijk nooit meer stoppen,’ en George gaat door. Hij schrijft de ene hit na de andere. Inmiddels is hij invloedrijk, volgens tijdgenoten is hij een bloem die slechts eens per eeuw tot bloei komt, maar hij is moeilijk te plaatsen, hij staat niet in de traditie van andere grote componisten en heeft zijn eigen stijl. Het zint hem niet. Hij wil ook serieus genomen worden in de klassieke muziekwereld. Hij wil leren van de grootste klassieke componisten. Hij wil leren van Ravel.

Toen Maurice Ravel weigerde om George als leerling aan te nemen, handelde hij behoedzamer dan de teleurgestelde Gershwin op dat moment kon beseffen. Hij wees hem af met de woorden: ‘Waarom wil je een tweederangs Ravel worden, als je al een eersterangs Gershwin bent?’

Als een reus in de spiegel kijkt, ziet hij geen reus. George wil meer, beter en mooier. Het is dat vuur dat alles in beweging zet. Ik ken dat gevoel ook: gierig willen leren, beter worden, herschrijven en herschrijven, lezen, analyseren, luisteren en alles durven schrijven, zelfs als het pijn doet. Zelfs als je diep van binnen uit elkaar valt, niet bang zijn voor de scherven, want het zijn de kunsten die helen. In dit spel dat we spelen is het nooit genoeg, is er altijd iemand beter of verder, zelfs als we het tegen onszelf moeten opnemen. Het is de enige manier om uit te dragen wie we ten diepste zijn.

Muziek: Porgy and Bess – ‘Ain’t Necessarily So’
Porgy and Bess

George is een superster. Zijn carrière stijgt tot ongekende hoogten en altijd is er de samenwerking met zijn broer Ira. Maar het grootste moet nog komen. Na jarenlang van een opera gedroomd te hebben begint hij er eindelijk aan. Hij wil een ‘volksopera’ schrijven over een zwarte gemeenschap. Om zich te verdiepen in de typische Amerikaanse zwarte muziek, vertrekt Gershwin uit New York en vestigt zich in South Carolina. Hij leert hier de karakteristieke melodieën en ritmes kennen die de zwarte gemeenschap in hun muziek gebruikt en raakt er diep van onder de indruk. 

Ik ben drie jaar geleden voor het eerst naar Porgy and Bess geweest; een uitvoering met een geheel zwarte cast. Het was buitengewoon bijzonder om te zien. Een unieke samenstelling van zwarte invloeden zoals jazz, blues en soul, in combinatie met klassiek. Die herkenbare stijl waar wij George Gershwin zo om eren, was er al. Die muziek klonk al in de zwarte gemeenschappen in de achterbuurten van New York en in kleine, verborgen zaaltjes in New Orleans. George gaf haar enkel een groter podium. Maar was George hierdoor een verbinder, of eigenlijk een opportunist?

De Afro-Amerikaanse en Joodse gemeenschappen in de Verenigde Staten hebben een lange geschiedenis van samenwerkingen en spanningen. Golven van massale Joodse immigratie naar de Verenigde Staten vielen samen met het begin van de Great Migration, waarbij Afro-Amerikanen van het zuidelijke platteland naar het stedelijke noorden trokken. Het bracht de twee gemeenschappen dichter bij elkaar en legde de basis voor een complexe relatie, die zich in de loop van de twintigste eeuw zou ontwikkelen. Tot de dag van vandaag komen we die overal tegen: binnen de muziek, kunst, en sport staan we in relatie tot elkaar. Of is die band toch minder sterk dan ik nu suggereer.

Ik sta hier vandaag in ieder geval meer verbonden dan ooit, in naam, maar voel ook een spirituele intimiteit.

over Gershwin Bonevacia
Gershwin Bonevacia (1992) is dichter, schrijver en performer. Zijn debuut Ik heb een fiets gekocht (2017) werd een underground klassieker. Als stadsdichter van Amsterdam (2019-2022) bracht hij de stad tot leven in Het Parool. In Toen ik klein was, was ik niet bang (2021) voert hij een dialoog met zijn jongere zelf. NRC noemde hem ‘een verteller met poëticale kracht.’

Meer verhalen? Schrijf je in voor de nieuwsbrief en ontvang elke twee weken een nieuw verhaal in je inboxje.